Hipnozun Aşamaları

Bir hipnoz – hipnoterapi seansı birbirini izleyen sekiz aşamadan oluşur. Bunları hastanın hipnoza hazırlanması, hipnoz indüksiyonu, hipnozun derinleştirilmesi, tedavi kısmı, ego güçlendirme, hipnoz sonrası telkinler, kendi kendine hipnoz ve hipnozun sonlandırılması olarak özetleyebiliriz.

Birinci aşama:

Hastanın hipnoza hazırlandığı aşamadır. Bu aşama aceleye getirilirse başarılı bir hipnotik indüksiyon ve hipnoterapi yapılamaz. Klinik değerlendirme, hasta ile terapist arasında bağ kurulması, hipnotik telkine açıklığın değerlendirilmesi, hipnozla ilgili ayrıntılı bilgi vererek yanlış inanışların giderilmesi ve kolaylaştırıcı bilgi sağlanması yanında hipnoterapi ortamının organize edilmesi hazırlık aşamasında yapılır.

Hipnoterapiye başlamadan önce hastayla klinik görüşme ve psikiyatrik muayene yapılarak sorunun psikolojik, fizyolojik ve sosyal yönleri belirlenmelidir. İşlevsel olan ya da olmayan düşünce, duygu, fiziksel tepki ve davranış örüntüleri de bu kapsamda ele alınır. Ayrıca psikiyatrik test ve ölçekler ile problemin derecesi saptanır. Tüm bunların ışığında olgu kavramsallaştırılarak tedavi için bir yol haritası çizilir.

Hasta ile hipnoterapist arasında kurulacak bağ sayesinde güven kazanılacak, pozitif beklenti ve tutumlar geliştirilmeye, motivasyon kazanılmaya çalışılacaktır. İyi bir hipnoterapist sıcak, ilgili ve empatik, uzmanlık ve otoritesi ile güven verici, hastanın diliyle konuşabilen ve hastanın beklentilerini anlayabilen bir yapıda olmalıdır.

Hipnotik telkin edilebilirliğin değerlendirilmesi de ilk görüşmede ele alınır. Bu sayede hastanın deneyimleyebileceği hipnotik derinliğin derecesi hakkında bilgi sahibi olunur.

Başarılı bir hipnoz – hipnoterapi için hipnozla ilgili yanlış düşünceler, hurafeler hakkında bilgilendirme yapılması ve hastanın rahatlaması şarttır. Hipnozla ilgili yanlış anlamaları kısaca özetlersek;

1. Hipnoz iyileştirir: Hipnoz edilerek transa girmenin tedavi edici bir yönü yoktur. Tedavi klinik bilgiyi ve psikoterapi yöntemlerini hipnoz içinde uygulamakla olacaktır. Buna ise hipnoterapi diyoruz.
2. Hipnotist özel yeteneklere sahiptir: Hipnotist doğa üstü güçlere sahip biri değildir. Hipnozu öğrenen herkes hipnoz yapabilir, ancak hastanın yardımı olmadan gerçekleşemez. Önemli olan hipnoz yapmak değil, hipnozu tedaviye yönelik kullanabilmektir.
3. Herkes hipnoza giremez: Hipnotize edilemeyecek insan hemen hemen yoktur. Fakat hipnotik duyarlılık değişkendir. Bu nedenle herkes aynı derinlikte trans deneyimleyemez, bazı insanlar kolayca hipnoza girerken, bazıları zor hipnotize olurlar.
4. Hipnotize olan insanlar zayıf karakterlidir: Elbette değil. Hipnotize olabilme herhangi bir kişilik bozukluğu ya da olumsuz bir kişilik özelliği ile bağlantılı değildir. Herkeste hipnotik duruma geçme yeteneği vardır.
5. Bir kişi bir kez hipnotize edildiğinde bir daha hipnoza karşı koyamaz: Hipnotik süreç hasta ile hipnoterapist arasındaki ortak güç ve güvene dayalı bir etkileşimdir. Kişi hipnotize edilmeyi seçebilir ya da seçmeyebilir.
6. Hipnoz sırasında istemediğim şeyleri yapabilirim: Hipnozda kişi iradesi dışında, istemediği bir şeyi yapmaz ve söylemez.
7. Hipnoz tehlikeli olabilir: Hipnozun kendisi zararlı değildir, bir yan etkisi yoktur.
8. Hipnoz edilen kişi terapiste bağımlı hale gelebilir: Böyle bir şey yoktur, hipnoz terapiste bağımlılığı teşvik etmez.
9. Hipnozdan çıkılamayabilir: Böyle bir durumla karşılaşma olasılığı yoktur. Hipnoz, hasta tarafından kontrol edilebilir odaklanmış bir dikkat durumudur. Hasta istediği an bu durumu sonlandırabilir.
10. Hipnozda bilinç yitiriliyor: Trans halinde genel bir rahatlama ve gevşeme söz konusudur. Hipnoz bir uyku durumu ya da bilinçsizlik hali değildir. Trans hali ne kadar derin olursa olsun belli bir bilinç düzeyi vardır.
11. Hipnoz terapidir: Hipnoz bir terapi değildir. Psikolojik tedavilere yardımcı olarak kullanılan terapötik bir araçtır hipnoz. Buna psikoloji – psikiyatri dünyasında klinik hipnoz ya da hipnoterapi denir. Bundan dolayı hipnoterapistinizi seçerken azami dikkati göstermenizi öneriyoruz.
12. Hipnoz olmak için tamamen rahatlamış olmalıdır: Hipnoz, odaklanmış bir dikkat durumu olduğundan fiziksel rahatlama kolaylaştırıcı bir etken olacaktır, ancak kişi yürürken, bisiklete binerken, ………. bile hipnoz edilebilir.
13. Hipnozda her şeyi hatırlayacağım: Hafıza dinamik ve yapıcı bir süreç olduğundan belleğe tam olarak güvenilemez. Hipnoz ile doğru anıları hatırlamak mümkün olamayabilir.

Hipnozla ilgili mitleri yıkıp yanlış anlamaları giderdikten, doğru bilgilendirmeyi yaptıktan sonra hipnoterapi hakkında kolaylaştırıcı bilgi verilir ve hipnozun ikinci aşamasına geçilir.

İkinci aşama:

Bu evre hipnotik indüksiyon aşamasıdır. Göz sabitleme tekniği, el ve kol kaldırma tekniği, sayma metoduyla rahatlama gibi yöntemlerle hasta transa sokulur.

Üçüncü aşama:

Bu aşamada hipnoz derinleştirilir. Hastanın hipnotik deneyime katılımının yoğunlaştırılması transın derinleştirilmesi olarak isimlendirilir. Artan rahatlama duyguları, dikkat ve konsantrasyonun üst düzeye çıkması veya uyanık hipnoz söz konusu ise enerji artışı hissi hipnozun derinleştiğinin göstergeleridir. Tedavinin olumlu olması, hipnozun derinliği ile doğru orantılı değildir. Trans derinliği danışanda müdahalenin gücüne ilişkin inancı kuvvetlendirdiğinden, tedaviye verilen yanıtı arttırabilmektedir. Transın derinliği seans süresince ve seanslar arasında değişiklikler gösterebilir.

Hipnozu derinleştirmek için içsel rahatlamanın hayal edilmesi, nefes teknikleri, koşullu telkinler, görsel betimleme, sayı sayma, el rotasyonu veya otomatik hareketler, dönen tekerlek fantezisi gibi pek çok teknik mevcuttur.

Dördüncü aşama:

Bu aşama hipnozun tedavi amacıyla kullanıldığı en önemli evredir. Trans halinin tek başına tedavi edici bir etkisi yoktur. Uzman ellerde psikolojik – psikiyatrik problemlerin tedavisinde birleşik bir araç olarak kullanıldığında hipnoterapi adını alacak ve sağaltımda baş rollere çıkacaktır. Ehil olmayan ellerde ise bir şov malzemesi olarak kalacaktır.

Hipnoz içinde psikodinamik psikoterapi, davranış terapisi, bilişsel davranışçı terapi, geştalt terapisi, bütüncül psikoterapi, aile terapisi gibi bir çok psikoterapi yöntemini kombine etmek mümkündür. Duygusal boşalmanın kolaylaşması, bilinçdışının keşfi ve yeniden yapılandırılması tedavide önemli rol oynayacaktır.

Beşinci aşama:

Bu evre gerilim, kaygı ve endişenin ortadan kaldırıldığı ve giderek hastanın problemleriyle başa çıkması için kendine güveninin yeniden yapılandırıldığı ego güçlendirme aşamasıdır. Ego güçlendirme telkinleri, hastanın kendine güvenini, baş etme becerilerini, olumlu kendilik imajını ve kişilerarası becerilerini arttırmaya yöneliktir. Danışan, kendine güvendiği ve güçlü hissettiği ölçüde hızla iyileşecektir.

Altıncı aşama:

Hipnoz sonrası telkinler bu aşamada verilir. Hipnotik seansın bitirilmesinden hemen önce problemli davranışlar, olumsuz duygular, işlevsiz bilişler ve olumsuz kendilik onaylamalarına karşı koymayı sağlayacak telkinler kullanılır. Hipnoz sonrası telkinler tedavi sürecinin önemli bir parçası olup, davranışların şekillendirilmesinde büyük rol oynarlar. Burada telkinler istenen ya da istenmeyen davranış ihtimalini arttırmak ya da azaltmak için olumlu ya da olumsuz pekiştireç olarak işlev yaparlar.

Yedinci aşama:

Modern hipnoterapide kendi kendine hipnoza özel önem verilmekte ve danışanlara kendi kendine hipnoz yapmalarının öğretilmesi önerilmektedir. Kendi kendine hipnoz eğitimi ile kişi iyi bir ruh hali yaratmaya ve egosunu güçlendirmeye yönelik telkinleri öğrenecek ve kendi kendine uygulayacaktır.

Sekizinci aşama:

Hipnozun sonlandırıldığı bölümdür. Genelde sayıların aşağı ya da yukarı doğru sayılması prensibine dayanır.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi, Hipnoz ve Hipnoterapi Antalya.

Psikiyatri Uzmanı ve Psikoterapist Emine Filiz Uluhan.