Ruh sağlığı, psikopatolojinin olmaması, ruhsal hastalığın karşıtı olarak algılanmak ve bilinmekle birlikte çok daha geniş ve karmaşık bir tanım içerir. Son 40-50 yıllık tıbbi yayınlarda ve büyük çalışmalarda sağlıklı olan değil hasta olanın kim olduğu tarif edilmekte, literatüre girmektedir.
Ruh sağlığını, psikolojik sağlığı tanımlarken ortalamanın sağlıklı olmak anlamına gelmediği bilinmelidir. Herkes, içinde daima sağlıklı ve psikopatolojik ruh halini barındırmaktadır. Psikopatolojinin coğrafya, kültür ve tarihle bağlantıları unutulmamalıdır. Her toplumun değer yargıları sağlıklı olmak ya da normal olmak üzerinde farklı yorumlara açıktır.
Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak bu yazımızda farklı ruh sağlığı modelleri çerçevesinde ruh sağlığını tanımlamaya çalışacak, ruh sağlığı nedir, psikolojik sağlık nedir sorularını yanıtlayacağız.
Model 1: Bu modele göre belirgin olan hiçbir psikopatoloji ruh sağlığına eşit değildir. En iyi düzeyde işlev görmekten değil makul oranda sağlıktan bahsedilebilir. Bazılarına göre ruh sağlığı kural değil istisnadır.
Model 2: Ruh sağlığı devam eden bir olgunlaşma sürecidir. Beyin gelişimi doğumla beraber beyin myelinizasyonunun artmasına paralel gelişmekte, belli yaşa kadar fizyolojik gelişim öne çıkarken, bir dönemden sonra duygusal ve sosyal zekanın deneyimle değişiminin etkisi görülmektedir.
Bunu destekleyen bir çalışmada 70 yaşındaki bireylerin 30 yaşlarındaki hallerine göre daha az depresyonda oldukları ve duygularını daha iyi düzenleyebildikleri saptanmıştır. Hayat aşağı inen bir merdiven değil, dışarıya doğru açılan bir yoldur.
Erikson’un modeli bu yapıyı açıklar. Erikson’a göre insan belli görevlerin üstesinden geldikçe sosyal çevresinin yarıçapı genişlemekte, ruhsal açıdan olgunlaşmaktadır.
Yukarıdaki görev dizileri bir yol haritası gibidir. Bir görev diğerinden üstün değildir ya da bir görevi başarmak, diğerini başarmaktan daha sağlıklı değildir. Bu bir yarış veya ahlaki zorunluluk da değildir. Ancak psikiyatristler ve ruh sağlığı ile uğraşan meslek uzmanlarına tanı ve tedavide önemli dayanak noktalarındandır.
Model 3: Bu modelde ruh sağlığı, psikolojik sağlık, bizi başkalarıyla birleştiren sevgi, umut, neşe, bağışlama, şefkat, inanç, saygı, şükran gibi olumlu ve ahlaki duyguların varlığına sahip olmak olarak tanımlanır. Bu duygular insanlar arası bağ kurmanın temelidir.
Korku, öfke, kaygı gibi olumsuz duygular doğada canlıların hayatta kalması için gerekli olsa da evrim basamağının en üzerindeki insan yaşamı için olmazsa olmaz değildir. Olumsuz duygular insan için artık ‘’ben’’ ile sınırlı kalmalıdır. Olumlu duygular ise kişinin kendisini kendinden özgürleştirecek, huzur ve mutluluğu getirecektir.
Olumlu duygulara sahip bireyler daha esnek, yaratıcı, empatik olurlar. Hayat onlar için keyif kaynağıdır.
Model 4: Ruh sağlığı nedir sorusuna yanıt veren bu model sosyal duygusal (sosyoemosyonel) zekayı ön plana koymaktadır. Aristotales yüz yıllar önce bunu görmüş, bir eserinde şöyle bahsetmiştir. ‘’Bir kişi sinirli olabilir, bu kolaydır. Ama doğru kişiye kızmak, doğru şiddette kızmak, doğru zamanda, doğru amaç ve şiddette kızmak kolay değildir.’’ Burada sosyal duygusal zekaya atıfta bulunulmaktadır.
Öfke, korku, heyecan, ilgi, şaşırma, tiksinme ve üzüntü gibi yedi temel duyguyu kendimizde ve diğerlerinde ayırt edebilme sosyal duygusal zeka ile olabilmektedir. Bu duyguları ayırt edebilme ruh sağlığı ifadesidir.
Olumsuz duyguların sağlıksız olduğunu düşünmemeliyiz. Korku ve öfke gibi olumsuz duygular psikolojik sağlığın korunabilmesi için önemli olup, bunların ifadesi de sağlıklıdır.
Model 5: Olumlu ruh sağlığı için öznel iyi olma hali gereklidir. Bu durum sadece acının olmamasını değil, aynı zamanda olumlu hoşnutluk olmasını da içerir. Öznel iyilik hali, kişisel kaynakların yaratıcılık, yenilikçi düşünce ve eyleme dönüşmesine yardımcı olur. Mutlu insanların kilo problemlerinin daha az olmaları, sigara ve alkol bağımlılıklarının daha az olması bu tarife uymaktadır.
Öznel gerginlik halini de patolojik sayamayız. Korku, öfke, üzüntü gibi öznel olumsuz duygular bizi dış tehditlere karşı koruyan, güvenliğimizi arttıran sağlıklı hatırlatıcılardır. Dış tehdide karşı ilk koruyucu kalkan korkudur. Üzüntü bir yardım çağrısıdır. Öfke ise sınır ihlaline uyarıdır.
Model 6: Burada stresli durumlarla başa çıkmak için insanların kullandığı mekanizmalar öne çıkar.
Savunma mekanizmaları ile ilgili ayrıntılı yazılarımıza (www.antalyapsikiyatri.com), (www.psikoterapi.pro) ve (www.antalyapsikiyatrist) web adreslerindeki ilgili linklerden ulaşabilirsiniz.
Sağlıklı istemsiz zihinsel mekanizmaları, yani savunma düzeneklerini kısaca özetlersek;
Psikoterapide işlediğimiz temel konulardan biri daha az uyum gösteren savunmalardan daha çok uyum gösteren savunmalara geçişi öğrenmektir.
Ruh sağlığı, ruhsal hastalıkların teşhis ve tedavisi, psikoterapi, hipnoz, EMDR uygulamalarıyla Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak yanınızdayız.