Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir

Bu yazımızda travma sonrası stres bozukluğu nedir, belirtileri nelerdir, tedavide ne yapılır sorularına yanıt vereceğiz.

İnsan yaşamı boyunca üzüntü ve sıkıntı yaratan birçok olayla karşı karşıya kalır. Bu olaylardan bazıları kişiyi etkilemezken, bazıları ise ruhsal travmaya yol açarak düşünce, duygu ve davranışları olumsuz yönde etkilemektedir. Kişiyi korkutan, dehşet içerisinde bırakan beklenmedik olayların yol açtığı etkilere ruhsal travma denir.

Savaşlar, patlamalar, saldırı, doğal afetler, kazalar, beklenmedik ölümler, tecavüz ve çocukluk döneminde yaşanan taciz gibi durumlar ruhsal travmaya yol açan olaylardır. Yaşanan travmalardan sonra depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu en sık görülen iki psikolojik rahatsızlıktır. Bu yazımızla travma sonrası stres bozukluğu belirtileri hakkında bilgiler vereceğiz.

Travmatik deneyimlerin ardından kişinin yaşam akışını bozan ve dış dünyayı algılamasında bozulmalarla birlikte, sağlıksız duygu durumunun meydana geldiği en sık görülen psikiyatrik bozukluk travma sonrası stres bozukluğudur. Kişide aşırı uyarılma hali (hipervizilans), travmayı hatırlatan uyaranlardan kaçınma ve travmatik rüyalarla semptom gösteren, en az bir ay boyunca devam eden psikolojik bozukluktur.

Uykusuzluk, kabus görme, travmayla ilgili rahatsız edici anıları sık sık hatırlama, olayın sürekli tekrar edeceği korkusuyla birlikte diken üstünde durma, kolay irkilme, sinirlilik, gelecekle ilgili plan yapamama, yabancılaşma, huzursuzluk hissi ve kaçınma davranışları travma sonrası stres bozukluğu belirtilerine örnektir. Bu belirtiler travmayı takip eden günlerde ya da birkaç hafta içerisinde kendiliğinden düzelirken, bazı kişilerde aylarca, yıllarca devam edebilir. Bazen bu belirtiler travmatik olayın yaşanmasının ardından aylar sonra da ortaya çıkabilir. Her bireyin genetik özellikleri, fiziksel yapısı ve psikolojik geçmişi farklılık gösterdiği için aynı travmatik olayı yaşayan herkeste travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ortaya çıkmayabilir.

Travma sonrası stres bozukluğu, kişinin sosyal ilişkilerini ve günlük aktivitelerini olumsuz yönde etkilediği için psikolojik sorunları da beraberinde getirmektedir. Anksiyete, depresyon, alkol ve madde kullanımı, yeme bozuklukları ve intihar düşünceleri travma sonrası stres bozukluğu ile ortaya çıkabilecek komplikasyonlardandır.

DSM-5’ te travma sonrası stres bozukluğu tanısı koyabilmek için yeniden yaşantılama, kaçınma ve uyarılmışlık olmak üzere üç klinik belirti önem taşır. Bireyin yaşantısında bu belirtilerin nasıl ortaya çıkacağı travmatik olaya maruz kalma biçimi, bireysel farklılıklar ve kişinin psikopatolojik öyküsüne göre değişkenlik göstermektedir.

Yeniden Yaşantılama:
Yeniden yaşantılama, farklı travma türlerinde de en sık görülen belirtilerdendir. Rüyalarda travmatik olayı yeniden görme ya da olayı tekrar yaşıyormuş gibi hissetmektir. Herhangi bir uyarıcının tetiklemesiyle birlikte görüleceği gibi uyaran olmasa da bu belirti görülebilir. Sıklıkla tekrarlayan görüntüler ve düşüncelerle bilişsel belirtiler; kaygı, öfke ve huzursuzlukla duygusal belirtiler; uykusuzluk, dikkat dağınıklığı ve somatik yakınmalarla fiziksel belirtiler; saldırganlık ve öfke patlamaları ile davranışsal belirtiler ortaya çıkar.

Kaçınma:
Travmayı hatırlatan her türlü durumdan, düşüncelerden ve duygulardan kaçınma belirtisi görülür.Bu davranış çoğunlukla kişinin bilinçli olarak yaptığı bir davranış biçimidir. Travmayı hatırlatan yerlerden ve insanlardan uzak durmak, travma hakkında konuşmamak, olay hakkında düşünmemek gibi davranışlar mevcuttur. Bazen olayın en sıkıntı veren detaylarını unutma ya da hatırlamakta güçlük yaşanabilir. Kişi yaşadıklarını kimsenin anlayamayacağı düşüncesine sahiptir.

Uyarılmışlık:
Kişinin herhangi bir tehdit unsuru olmamasına rağmen tetikte olma halidir. İrritabilite, öfke patlamaları ve aşırı irkilme belirtileri görülür. Uykuya dalma ve devam ettirmede güçlükle beraber ışık ve ses uyaranlarına karşı aşırı irkilme ve yerinden sıçrama gözlenir. Aşırı uyarılma çarpıntı, terleme, titreme ve solunum sıkıntılarına yol açar.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi:
Travma sonrası stres bozukluğu kişinin sosyal hayatını, iş yaşamını ve dünyayı algılama biçimini etkileyen ciddi bir hastalıktır. Öncelikle herhangi bir travmatik olaya maruz kalan kişinin psikolojik destek alması önerilir. Her bireyin travmatik bir olaydan aynı oranda etkilenmediği göz önünde bulundurularak travmanın etkilerinin giderilebilmesi için bireyin ihtiyacına göre bir tedavi planının şekillendirilmesi gerekir. Psikoterapiyle birlikte hekimin uygun gördüğü vakalarda ilaç desteğiyle ilerlenmesi önemlidir. Tedaviyle birlikte kişinin kendilik değerini yeniden kazanması, eski aktivitelerine devam etmesi ve ciddi yaşam olayları karşısında baş etme becerilerinin güçlenmesi amaçlanır.

Psikolog Funda Buharalı.