Siklotimik Bozukluk Nedir

Duygudurum bozuklukları, kişinin ruh halini, davranışlarını ve enerjisini etkileyen psikiyatrik rahatsızlıkların başında gelir. Siklotimik bozukluk, hipomani ve depresif belirtilerle seyreden fakat bu dönemlerin şiddetinin tam bir bipolar atak düzeyine ulaşmadığı bir duygu durum bozukluğudur.

Genellikle hafif düzeyde dalgalanmalarla kendini gösteren bu bozukluk, gözden kaçabilen ve süreklilik gösterdiği için bireyin yaşam kalitesini ciddi düzeyde etkileyen bir hastalıktır.

Siklotimik bozukluk daha az bilinen, klinik açıdan önemli duygu durum dalgalanmalarıyla karakterize bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu dalgalanmalar hafif mani (hipomani) ve hafif depresif dönemler şeklindedir.

Siklotimik Bozukluğun Belirtileri ise şöyledir :

Hipomani dönemlerinde; artan enerji ve hareketlilik, normalden daha neşeli ya da sinirli ruh hali, uyku ihtiyacının normale göre az olması, hızlı konuşma ve riskli davranışlar (aşırı para harcama isteği, hızlı kararlar verme, kontrolsüz ilişkiler) şeklinde kendini gösterir.

Depresif dönemlerde; enerji düşüklüğü, sürekli yorgunluk hali, sosyal izolasyon, değersizlik hissi, umutsuzluk, karamsarlık, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü, uyku düzensizlikleri (uykusuzluk ya da fazla uyuma) ve iştah değişikliği şeklindedir.

Siklotimik Bozuklukta Ayırıcı Tanı:

Siklotimik bozukluk, diğer duygu durum bozuklukları ve kişilik bozuklukları ile karışabilir. Bipolar I’de tam mani atakları vardır. Siklotimik bozuklukta mani yoktur, sadece hipomanik belirtiler görülür.

Bipolar II’de en az bir majör depresyon dönemi ve bir hipomani dönemi bulunur. Siklotimik bozuklukta depresif dönemler vardır ama majör depresyon kriterlerini karşılamaz.

Majör depresif bozuklukta uzun süreli ve ağır depresyon vardır, manik ya da hipomanik dönemler bulunmaz. Siklotimik bozuklukta ise depresif dönemler daha hafif seyreder ve hipomanik dalgalanmalar da vardır.

Borderline kişilik bozukluğunda, duygusal dalgalanmalar sık görülür. Ancak bu dalgalanmalar dakikalar ve saatler içinde değişim gösterir. İlişki sorunları ya da terk edilme korkusuyla duygusal dalgalanmalar tetiklenebilir. Siklotimik bozuklukta duygu durum değişimleri günler hatta bazen haftalarca sürebilir ve daha süreklidir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda; dikkat sorunları ve hiperaktivite süreklidir. Siklotimik bozuklukta gözlenen bu belirtiler belirli dönemlerde artar veya azalır.

Madde kullanımı veya genel tıbbi durumlarda kullanılan uyarıcılar (kokain, amfetamin vb.) hipomaniye benzer belirtiler geliştirebilir. Tiroid sorunları da duygu durum bozukluklarına yol açabilir. Bu nedenle organik nedenler dışlanarak tanı konulur.

DSM 5’e göre, Siklotimik bozukluk belirtilerinin en az iki yıl sürmesi (çocuk ve ergenlerde bir yıl) gerekir. Bu süre içinde kişi, semptomsuz iki aydan uzun bir dönem yaşamaz. Depresif dönemler majör depresyon tanı ölçütlerini, hipomanik dönemler de tam hipomani/ mani ölçütlerini karşılamaz. Semptomlar başka bir ruhsal bozukluk ile daha iyi açıklanamaz. Herhangi bir madde kullanımı ya da tıbbi duruma bağlı olarak semptom geliştirmez. Bu bozuklukta bireyin iş, okul, sosyal ve kişilerarası işlevselliğinde bozulmaya yol açmış olması tanı için gereklidir.

Siklotimik bozukluğun nedenleri tam olarak belirlenememiş olsa da çeşitli biyopsikososyal faktörlerin etkili olabileceği düşünülür. Nörobiyolojik, genetik ve çevresel /psikososyal faktörler bu hastalığa neden olabilir. Birçok hastalıkta olduğu gibi genetik yatkınlık siklotimik bozuklukta da geçerlidir. Bipolar bozukluktan muzdarip olan bireylerin birinci derece yakınlarında daha sık görüldüğü yönündedir. Dopamin ve serotonin dengesizlikleri, limbik sistem işlev bozuklukları ile ilişkili olabilir. Hormon dengesizlikleri de tetikleyiciler arasındadır. Çocukluk döneminde yaşanan istismar, ebeveyn kaybı gibi travmatik durumlar ilerleyen yıllarda siklotimik bozukluğa neden olabilir. Bunun yanı sıra, bireyin stresle baş edebilme becerisinin zayıf olma durumu hastalığın oluşmasına zemin hazırlayabilir. Aile içi çatışmalar ve sosyal destek zayıflığı gibi çevresel faktörler bu hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Ayrıca, duygusal dalgalanmalara yatkın, hassas ve dürtüsel kişilik özelliklerine sahip bireylerde risk artabilir.

Siklotimik bozukluk dalgalı seyri nedeniyle tedavi ve düzenli takip gerektiren bir duygu durum bozukluğudur. Tedavi planı kişiye özel olarak belirlenir. Psikoterapi, bu hastalığın tedavisinde en yaygın kullanılan ve önemli bir yöntemdir. Bilişsel davranışçı terapi yöntemiyle; kişinin olumsuz düşünce kalıplarını fark etmesi üzerine çalışılır. Yaşanan dalgalanmaları yönetmeye yardımcı olunur. Baş edebilme becerisini geliştirmeye odaklanılır. Kişinin yaşam tarzında bazı düzenlemeler yapılır. Düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve egzersiz yapılması tedavide duygu durumunu dengeleyebilmek için önemlidir. İlişkilerdeki sorunlar ve sosyal destek eksiklikleri seans içinde ele alınır. Kişiye ve ailesine bu rahatsızlığın doğası, belirtileri ve riskleri aktarılarak psikoeğitim verilir. Duygusal dalgalanmaları fark etmek ve yönetebilmek için mindfulness, meditasyon ve gevşeme teknikleri uygulanabilir. Hekimin gerekli gördüğü vakalarda psikoterapiye ek olarak ilaç desteği eklenir. Düzenli takip ve tedavi sürecinin olumlu bir şekilde sürdürülmesi sağlanarak bireyin yaşam kalitesi artırılabilir.

Psikolog Funda Buharalı