Akran Zorbalığı

Günümüzde okullarda sık karşılaşılan problemlerden birisi olan “akran zorbalığı” bir çeşit saldırganlık türüdür. Hem zorbalık yapan çocuğa, hem de zorbalık görene ciddi anlamda zarar veren bir durumdur.

Bir kişi ya da bir grup tarafından kasıtlı olarak, tekrarlayıcı bir şekilde, sözel veya sözel olmayan davranışlarla karşı tarafa zarar vermeyi amaçlayan davranışlar bütününe “akran zorbalığı“ denir. Zorbalık olarak nitelendirilen davranışların tekrarlayıcı olması, taraflar arasında güç dengesinin bulunmaması (zorbalık yapan ile zorbalık gören arasında fizyolojik ve psikolojik olarak eşitsizlik bulunması) ve kasıtlı olarak yapılması gerekir.

Kurban çocukların kişilik özellikleri içedönük, sessiz, arkadaş edinmekte güçlük çeken, kaygılı, güvensiz, kendini savunmakta güçsüz ve diğerlerinden dil, din ,ırk olarak farklı olandır. Genellikle aşırı korumacı ebeveynlere sahiptir. Zorbalığa maruz kalan çocuk çekindiği için sıklıkla bu durumu bir yetişkinle paylaşmaz. Çevresinden destek göremeyeceği düşüncesiyle yaşadıklarını anlatmayı tercih etmez. Bu durum çocuğun psikolojisini ,aile ve okul ilişkilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Akran zorbalığına maruz kalan çocuklarda bazı belirtiler gözlemlenir. Örneğin; eşyalarında sıklıkla kitap, defter ve silgi gibi eksiklikler olur. Kıyafetinde ya da çantasında yıpranma, yırtılma görülebilir. Okula gitmek istemez. Okul başarısı düşüktür ve derslere yeteri kadar motivasyon sağlayamaz.

Zorba olarak nitelendirilen çocuklar genellikle fiziksel olarak iri, arkadaş çevresinde sözü geçen ya da okulda popüler olarak ifade edilen çocuklardır. Saldırgan davranışlarda bulunma eğilimi fazladır. Zorbalık yapan çocuk, yaptığı davranıştan keyif alır ve eylemlerine devam eder. Empati becerisi gelişmemiştir. Genellikle aile içi iletişimi zayıf, ebeveynini olumsuz algılayan ve muhtemelen ev içerisinde şiddete maruz kalmış ya da istismar edilmiş çocuklar zorbalık yapma eğilimi gösterir.

Zorbalık içeren davranışlar:

Zorbalık içeren davranışlar bütününü çoğunlukla fiziksel zarar verme oluşturur. Tekme atma, yumruk atma, itme, çekme, kişisel eşyalara zarar verme yada el koyma davranışları vardır.

Psikolojik zarar verme ise alay etme, küçük düşürücü lakaplar takmak, dışlama, yalnızlaştırma, değersizleştirme, söylenti çıkartıp yaymak gibi davranışlar vardır.

Ayrıca gelişen teknolojiyle birlikte siber zorbalık kavramı ortaya çıkmıştır. Teknoloji kullanılarak zorbalık yapılmaktadır. Örneğin; sosyal medya üzerinden tehdit etmek, izni olmadan fotoğraf ya da video çekerek bunu sosyal ağlarda paylaşım yapmak, herkese açık fotoğrafların altına yorumlar yapmak gibi davranışlar vardır.

Zorbalık görene cinsel tacizde bulunmak ya da buna teşebbüs etmek, cinsel içerikli küfürler etmek gibi davranışlar cinsel zorbalığı içermektedir.

Akran Zorbalığı Nedenleri:

Ebeveyn tutumları akran zorbalığının en önemli nedenleri arasındadır. Çocuğa yeterince sevgi ve ilgi vermeyen, ihmal eden ailelerin çocuklarının saldırgan davranışlara eğilimli olma ihtimali yüksektir.

Ebeveynleri tarafından fiziksel cezalandırma yöntemi ile disipline edilen çocukların, saldırgan davranışlarda bulunma ihtimali de artmaktadır.

Zorbalık, kişilik özellikleriyle ilişkilidir. Zorbalar güç ve kontrolü elinde bulundurmak ister.

Ergenlik döneminde okulda popüler olma isteğiyle birlikte sert ve kırıcı davranışlara eğilim gösterme durumu zorba davranışların nedenleri arasındadır.

Akran Zorbalığını Önlemek İçin Tavsiyeler:

Bu konuda önce ebeveynlere sonra öğretmenlere büyük görevler düşmektedir. Bunun yanı sıra teknolojinin doğru kullanımı en önemli etkenler arasındadır. Özellikle saldırgan davranışları içeren oyun ve video içeriklerinin çocuklara izletilmemesi önemlidir.

Çocuklarla iyi bir iletişim içerisinde olmak önemlidir.

İyi bir ebeveyn olarak örnek davranışlar sergilemeye özen gösterin. Şiddet içeren davranışlardan kaçının. Çünkü çocuğunuz önce sizleri rol model alacaktır.

Okuldaki öğretmenlerle iletişim içerisinde olun.

Çocuklarınızın arkadaşlarını tanımaya çalışın. Arkadaşlarının aileleriyle iletişim içerisinde olabilirsiniz.

Akran zorbalığı kavramı çocuklara basit bir dil ile anlatılması önemlidir. Bu gibi davranışlara maruz kaldıkları zaman bir yetişkinle konuşması konusunda desteklemek gerekir.Aynı zamanda başka bir çocuğun zorbalığa maruz kaldığını fark ettiği zaman bu davranışın kötü olduğunu, hemen bir yetişkinle bu durumu konuşması gerektiğini anlatın.

Akran zorbalığının tekrarlanmayacağının düşünülmesi yanlıştır.

Akran zorbalığına maruz kalan çocuğun ruh sağlığını korumak amacıyla psikolojik destek alınması gerekir. Okuldaki rehber öğretmen ile işbirliği içerisinde olmak önemlidir.

Aynı zamanda zorbalık yapan çocuğun da psikolojik destek alması gerekir.

Psikolog Funda Buharalı.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi.