Ergenlerde Evden ve Okuldan Kaçma

Evden ve okuldan kaçma ergenlerde sıklıkla karşılaştığımız riskli davranışlardandır. Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak bu yazımızda evden ve okuldan kaçma davranışı olan ergenlere yaklaşım nasıl olmalı, nasıl davranılmalı, ergenler evden ve okuldan neden kaçar sorularına yanıt vereceğiz.

Ergenlerde evden kaçma davranışı:

Ergen çocuğun ebeveynlerinden izinsiz ve habersiz olarak bir ya da birkaç gün evden uzaklaşması evden kaçma olarak değerlendirilir. İçsel ve dışsal çatışmalardan uzaklaşmak adına pek çok genç evden kaçmayı seçebilmektedir. Evden kaçma davranışı ergen için ciddi travma riski yaratırken, anne babanın da yoğun kaygı yaşamasına neden olur. Evden kaçan ergenlerde eylem dürtüsel yoğunluğun bir ifadesidir. Burada kendi bedenine ya da diğerlerine bilinçdışı bir şiddet uygulama hali olabildiği gibi son noktada bir çıkış, kurtuluş amacı da görülebilir.

Ergenlikte evden kaçma nedenlerini özetlersek;

1.) Heyecan ve macera yaşama isteği,
2.) Aile içinde fiziksel ya da cinsel şiddete uğramak,
3.) Akran grubu ve farklı iletişim kaynaklarının (filmler, bilgisayar oyunları, haberler gibi) kaçmayı özendirici etkisi,
4.) Tercihleri (kıyafet, arkadaş, gidilecek yerler gibi) nedeniyle ebeveynler ve ergen arasında çatışma yaşanması,
5.) Ailenin çocuğa maddi ve manevi destek vermemesi,
6.) Evden kaçan kardeş veya yakın arkadaş çevresinden birinin örnek alınması,
7.) Ergenin ünlü olma ya da çok para kazanma hayalleri,
8.) Ebeveynlerin çocuğu istememesi ya da evden atmasını sayabiliriz.

Evden kaçan çocuklar genellikle yaşadıkları sorunların altında kalmış, onlarla sağlıklı biçimde başedememişlerdir. Bu ergenlerde dürtüsel davranma öyküsü sık, kaygı düzeyleri yüksek, arkadaş sayısı az, utangaçlık ve yetersizlik duyguları yoğun, yaşından daha küçük davranışlar sergileme oranları yüksektir.

Anne ve babalar, çocuklarının evden kaçmaması için;

1.) Çocuklarına sevgiyi somut olarak gösterip, onlara zaman ayırmalı,
2.) Çocukla diyalog halinde olup, sorunlarını dinlemeli ve çözüm yolları aramalı,
3.) Çocuğun duygu, düşünce ve görüşlerine saygı duymalı,
4.) Çocuklar arasında ayırım yapmamalı,
5.) Çocukları olumsuz etkileyecek kararları onlardan bağımsız almamalı,
6.) Çocuklara iyi bir rol model olmalı,
7.) Çocukları gerçekçi bir yaşama onları korkutmadan hazırlamalı,
8.) Disiplin adına fiziksel şiddet ve onur kırıcı sözel davranışlardan kaçınmalı,
9.) Çocuklara sabırlı ve anlayışlı yaklaşmalı,
10.) Çocuklarıyla birlikte zaman geçirip, farklı aktivitelere katılmalı,
11.) Çocuğa değerli olduğunu hissettirmeli, ona değer vermeli,
12.) Çocuğu başkaları ve kardeşleriyle kıyaslamamalı,
13.) Kendi sorunlarını çocuğa yansıtıp, ona yüklememeli,
14.) Aşırı baskı ve kurallarla çocuğu ezmemelidirler.

Çocuğunuz evden kaçtığında sakin kalmaya çalışın. Odasını, masasını, çantasını, notlarını kontrol ederek nereye kaçmış olabileceği hakkında bilgi edinmeye çalışın. Arkadaşlarını, öğretmelerini, akrabalarınızı arayarak durum hakkında bilgi alışverişinde bulunun. Gereğinde güvenlik güçleri ile irtibata geçin.

Çocuğunuz eve döndüğünde sakin olup, ani ve aşırı tepki vermekten kaçının. Onu merak ettiğinizi, döndüğünden memnun olduğunuzu belirtin. Evde rahat ve huzurunu sağlamaya çalışın. Sağlık durumunu kontrol edin. Evden kaçma sebebini öğrenerek çözüm için gerekli adımları atın. İhtiyaç halinde psikolojik destek alın.

Ergenlerde okuldan kaçma davranışı:

Çocuğun hastalık gibi bir geçerli nedeni olmaksızın sık sık ve uzun süreli okula gitmemesi ya da ders saatleri içinde okulu terk etmesi okuldan kaçma olarak tanımlanır.

Okul başarısızlığı okuldan kaçma davranışının en sık nedenidir. Depresyon, davranım bozuklukları, dikkat ve dürtü kontrol sorunları, öğrenme güçlükleri de özellikle ergenlerde okuldan kaçmaya sebep olabilmektedir.

Sınıf arkadaşları ve öğretmenlerle anlaşamama, okulda diğerleri tarafından dışlanma, küçük görülme ve alay edilme, derslerin zor gelmesi ve ders başarısının düşüklüğü, okumaya ilgisizlik, dışarıdaki hayatın daha cazip gelmesi, okula alışamama, ev içinde çatışma ortamının varlığı, çocuğun çalıştırılması gibi nedenler de okuldan kaçma sebeplerindendir.

Çocuğu okuldan kaçan ebeveynler nelere dikkat etmelidir;

1.) Çocuğunuzun okula devamını izleyin.
2.) Çocuğun devamsızlığını öğrendiğinizde sakin kalarak, olaya geniş çerçeveden bakmaya çalışın.
3.) Çocuğun okuldan kaçma sebebini öğrenin. Okul korkusu, arkadaş baskısı ve zorbalığı, ders başarısızlığı gibi her türlü sebebi irdeleyerek ona uygun çözümler üretmek gerekecektir.
4.) Ders başarısızlığı durumunda çocuğun bilişsel işlevleri ve zeka düzeyini öğrenmek açısından bir uzman desteği alın.
5.) Okulla işbirliği halinde olun, özellikle rehber öğretmenle irtibatta kalın.
6.) Okuldan kaçmanın ne sonuçlar doğuracağını çocuğunuzla konuşun.
7.) Rapor alarak çocuğu koruma ve kurtarma durumuna girmeyin.
8.) Ev içinde sorumluluklar, disiplin kuralları, sınırlarla ilgili net olun, gereğinde bir psikiyatrist ya da psikologdan yardım alın.
9.) Çocuğun madde kullanımı, şiddet eğilimi gibi davranışlarının olup olmadığını takip edin.
10.) Çocuk okuldan kaçtığında ne yaptığını, kimlerle görüştüğünü tespit edin.
11.) Çocuk zihinsel yetersizliği nedeniyle okula gitmek istemiyorsa kapasitesine uygun bir meslek kursu ya da başka bir okula yönlendirin.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi, Ergen Terapisi Antalya.

Psikiyatri Uzmanı Dr. Emine Filiz Uluhan.