Çocuklarda Kekemelik

Toplumsal bir varlık olan insanın en önemli iletişim aracı dildir. İnsanların çevresiyle etkileşim halinde bulunabilmesi için dil ile kurduğu iletişim önemlidir. Duyguları ve düşünceleri paylaşmanın en doğal yöntemi ise konuşmaktır. Kekemelik ise konuşmanın akışında ve ritminde bozulmaların bulunduğu bir problemdir.

Konuşma sırasında istem dışı oluşan hece ya da sözcük tekrarı, uzatma, konuşmaya başlamada zorluk ve duraksamalar görülür. Stresin ve kaygının yoğun olduğu zamanlarda kekemelik artar. Bu durumda konuşmaya bedensel hareketler eklenebilir. Örneğin; el-ayak hareketleri, göz kırpması vb. gibi..

2-6 yaş döneminde konuşmayı öğrenmenin doğal bir parçası olarak ara sıra kekemelik görülmesi normaldir. Bazı çocuklarda bu durum kendiliğinden düzelme sağlarken, bazılarında ise kalıcı olmaktadır. Özellikle erkek çocuklarında daha yaygındır. Kekemelikte genetik faktör önemlidir. Aile öyküsünde kekemelik olan çocuklarda görülme olasılığı yüksektir.

Çoğunlukla çocukluk döneminde başlayan bu problem, nadir olarak ergenlik döneminde ya da ileriki yaşlarda başladığı görülebilir. Yetişkinlik döneminde gelişen kekemelik probleminin nedeni çoğunlukla kafa travması, beyin tümörü gibi sonradan oluşan sinir sistemi rahatsızlıklarıdır.

Kekemeliğin tam sebebi bilinmemekle beraber genetik alt yapı, psikoloji, çevresel etmenler, aile içi sorunlar, travmatik yaşantılar, strese maruz kalmak ve merkezi sinir sistemi anomalisi gibi faktörlerden bu problem gelişebilir.

Kekemelik, iletişimi sınırlandırdığı için bireyin yaşam kalitesini düşürür. Toplum içerisinde zor durumda kalmak özgüven ve benlik saygısında zedelenmeye yol açar. Özellikle sosyal yaşamda ve kişilik yapısında problemlere neden olur. Kekemelik sorunu olan bireyde düşük özgüven, içedönüklük, çekingenlik ve obsesif kişilik özellikleri daha yaygın görülür.

Bunun yanı sıra kekemeliğe, depresyon ve sosyal fobi gibi psikiyatrik rahatsızlıklar da eşlik edebilir.

DSM-5 Kekemelik tanı kriterleri aşağıdaki gibidir.

A. Kişinin yaşı ve dil becerileri açısından uygun olmayan, zamanla geçmeyen ve aşağıdakilerden birinin (ya da daha çoğunun) sık sık ve belirgin bir biçimde ortaya çıkması ile belirli, konuşmanın olağan akıcılığında ve zamanlama örüntüsünde bozukluklar:

1. Ses ya da seslem (hece) yinelemeleri,
2. Ünsüz ve ünlü ses uzatmaları,
3. Kırık sözcükler (örn. sözcüğün içinde ara verme),
4. Sesli ya da sessiz duraklama (konuşma sırasında doldurulan ya da doldurulmayan ara vermeler),
5. Dolambaçlı konuşma (sorunlu sözcükleri kullanmamak için yerine başka sözcük kullanma),
6. Sözcüklerin büyük bir gerginlikle çıkartılması,
7. Tek seslemli (heceli) tam sözcük yinelemeleri (örn. ‘Ben-ben-ben-ben onu görüyorum’).

B. Bu bozukluk, konuşmayla ilgili kaygıya neden olur ya da etkin iletişimde, toplumsal katılımda, okul ya da iş başarısında, tek tek ya da bir arada, kısıtlılıklara neden olur.

C. Belirtiler erken gelişim evresinde başlamıştır.

D. Bu bozukluk, konuşmayla ilgili-devinsel ya da duygusal eksikliğe, nörolojiyle ilgili bir duruma (örn. İnme, tümör, yaralanma) eşlik eden akıcılıkta bozulmaya ya da başka bir sağlık durumuna bağlanamaz ve başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.

Ebeveynlere Tavsiyeler:

2-6 yaş döneminde kekemeliği olan çocukların bu problemi kendiliğinden aşmalarına yardımcı olabilmek için;

*Çocuğunuz konuşurken baskıcı davranmayınız.

*Aceleci olmayınız.

*Çocuğun konuşmasını sonuna kadar dinleyiniz.

*Çocuğun konuşmasındaki kekemelemeyi arttıracak uyarılardan kaçınınız. Örneğin; güzel konuş, yavaş konuş,nefes al gibi.

*Alay etme, utandırma ve taklit etmekten kaçınınız.

Çocukta Kekemelik Tedavisi:

Her yaş grubuna uygun, bireye özel tedavi planı düzenlenir. Konuşmayı akıcı hale getirebilmek, altta yatan psikolojik bir rahatsızlık olup olmadığını tespit edebilmek, özgüven ve benlik saygısını artırmaya yönelik çeşitli terapi ve yöntemler kullanılır. Konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi tekniği, nefes ve ritim çalışmaları gibi yöntemler kişiye özgü psikoterapi çalışması içerisinde hazırlanır. Psikoterapi çalışmalarını desteklemek amacıyla psikiyatri hekiminin uygun gördüğü vakalara ilaç desteği uygulanır.

Psikolog Funda Buharalı.