Psikodinamik Aile Terapisi
Psikodinamik aile terapisi, aile içi etkileşiminin bilinçdışı bir dengede yürümesini odak noktası olarak kabul eder. Aile içindeki üyelerin rolleri farklı ego savunma mekanizmaları gibi işlemektedir. Aile bireyleri, aralarındaki uyumsuz ilişkiye rağmen çoğu kez durumdan rahatsız olmazlar.
Bilinçdışı dürtü ve fanteziler, üyeler arasında bilinçdışı anlaşmalarla karşılıklılık bulur. Bu da ilerideki büyük çatlama ve sorunlara zemin hazırlayacaktır. Örneğin, aile ilişkileri sağlıksız olmasına rağmen, bireyler kendi hatalı duygu, düşünce ve davranışlarını, ortak günah keçisi seçtikleri bir aile üyesine rahatlıkla yükler ve yansıtırlar. Böylelikle diğer üyeler sağlıksız ve uyumsuz ilişkilerini yadsıyarak kendi rol ve ilişki biçimlerini huzur içinde sürdürürler. Yansıtma ve yansıtmalı özdeşim aile üyelerinde en sık rastlanan ego savunma mekanizmalarıdır.
Psikodinamik aile terapisi, psikanalitik kuramın ilkeleri yanında nesne ilişkileri kuramından da yararlanır. Çoğu ebeveyn çocuklarının belli davranışlarından yakınırken, kendi geçmişlerindeki yaşantıların bu davranışlar üzerindeki rolü konusunda bilgi sahibi değildir. Ebeveynler geçmişteki sorunlu ilişkilerinde içgörü sahibi oldukça birbirleriyle ve çocuklarıyla olan ilişkileri sağlıklı bir yapıya oturacaktır.
Özetle, geçmişteki ilişkilerin çarpıtmaları o anki ilişkilere yansımakta, rol karmaşası yaşanmakta, bireylerin kendilik ihtiyaçları doyurulmamakta, sınırlarına saygı azalmaktadır.
İnsan doğasındaki saldırganlık ve cinsellik dürtülerinin açıkça ifade edilmemesi gerektiği çocukluktan itibaren öğretilir. Bunları ifade ettiğinde cezalandırılacağını öğrenen çocukta çatışma doğacak, anksiyete gelişecektir. Ego, bu çatışmayı azaltmak için ya kuvvetli savunmalarla durumu tamamen bastırır ya da bir miktar haz almaya izin verecek kadar esnek davranır. Psikopatolojiler bu iki hassas sınır arasındaki dengeye bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu klasik psikanalitik kuram anlayışıdır.
Psikodinamik aile terapisinde nesne ilişkileri kuramı da önemli yer tutar. Bebeğin doğumundan itibaren kurduğu yoğun duygusal bağlar yetişkin dönemde dış dünyadaki insanlarla olan ilişkileri belirlemekte yani bilinçdışı etkinliği sürmektedir. Bebek için ilk nesne annedir. Bebek anneyi iyi ve kötü yönleriyle içselleştirir. Burada önce en ilkel savunma düzeneği olan bölme kullanılır. Buna göre bir şey ya tamamen iyidir, ya da tamamen kötü.
Bölme savunma mekanizması, yetişkin dönemde bireyin kendi belirlediği ve böldüğü, iyi veya kötü özelliklerin diğer insanlara yansıtılmasıyla devam edebilir. Yansıtılan olumlu ya da olumsuz özellikler de çoğu kez karşıdaki insanda aynı karşılığı bulur. Bazen de bireyler yansıtmalı özdeşim ile karşıdaki insanı istenilen biçimde şekillendirir, onda sadece görmek istediklerini görür. Bireyler böylelikle ilişkide bir süre kendilerini çok iyi hissetseler, aradıklarını bulduklarını sansalar da, er-geç kendi gerçeklerine dönecek, hayal kırıklığına uğrayacaklardır.
Evlilikte yanlış eş seçimi ve çatışmalı aile-evlilik ilişkilerinde bilinçdışı bu dinamikler yatar. Psikodinamik aile terapisi eşlerin farkındalık düzeyini arttırarak kendilerini geçmiş nesnelerden ayrıştırmalarını ve yeni bir şekilde davranmayı öğrenmelerini, böylelikle aile ve çift sorunlarını çözmeyi hedefler.
Psikodinamik aile terapisinde bilinçdışı, geçmiş yaşantılar ve nesne ilişkileri, aktarım, rüya ve gündüz düşü analizleri, yorumlama ve yeniden çerçeveleme gibi psikanalitik tekniklerle ele alınır. Psikoterapi boyunca, yardım arayan ailelerin problemlerine ve bu problemlerle başetme yetersizliklerine odaklanmak yerine ailenin ve aile üyelerinin güçlü yönlerini öne çıkarmak daha başarılı sonuçlar yaratacaktır. Böylelikle ailenin geçmiş davranış örüntülerini kırmak kolaylaşacaktır.
Psikodinamik aile terapisinde bireyler bilinçdışlarının sınırlayıcılığından kurtulup, özgürleştikçe aile içi dinamikler sağlıklı bir yapıya kavuşacak, çiftler arası ilişki ve aile sorunları düzelecektir. Bu, aile üyelerinin aile içi dinamiklere geliştirdikleri içgörü sayesinde olur.
Psikodinamik yönelimli aile terapisinde terapi etki-sonuç ilişkisine odaklı olarak yürür. Bu durum bireye müdahaleyi sınırlı tutarken, aile içinde belli bir esnekliğe de izin vermez. Bu durum psikodinamik yönelimli aile terapisinin en büyük eksikliğidir.
Aile Danışma Merkezi Antalya, Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi Aile Terapisi Bölümü.
Psikiyatrist ve Psikoterapist Filiz Uluhan.