Klinik problemleri ailenin etkileşim biçimi üzerinden ele alan aile terapisi, hem bir kuram hem de bir tedavi yöntemi olarak psikiyatri/psikoterapi dünyasında yerini almıştır.
Aile terapisinde, tanımlanmış psikolojik sorunu olan birey yerine aileye patolojinin odak noktası olarak bakılır. Bu psikoterapi yönteminde irdelenecek olan ana unsur semptomatik olan aile bireyi değil, fonksiyonunu yitirmiş ya da hasar görmüş aile ilişkileri, bozuk iletişim gibi ailenin genel işleyişidir. Aile terapistlerine göre aile sürekliliği olan ve yaşayan bir sistem olup, domino taşları gibi birbirine bağlı, gözle görülenin ötesinde birbiriyle ilişkili, karmaşık ama samimi ve sağlam ağlardan oluşan bir yapıdır. Bu sistem her zaman bireylerinin toplamından daha geniş bir varlığı oluşturur. Bu yapı da önce daha geniş bir sosyal bağlamın (uzak akrabalar, arkadaşlar, iş çevresi, akademik çevre gibi), sonra da toplumun bir parçasıdır.
Aile terapisinde sorunun yeterince anlaşılması ve tedavi edilmesi için her parçanın ayrı ayrı incelenmesi yerine sistemin bütünü ele alınır. Çünkü ailedeki birim veya unsurlar birleştiklerinde her zaman kendi toplamından daha geniş bir oluşum meydana gelir. Yani aile üyeleri arasındaki interaktif örüntüler gözle görülmeyen farklı unsurları etkiler. Dairesel nedensellik söz konusu olduğundan her sebep bir öncekinin etkisi olarak görülmekte ve sonraki olayın da sebebi haline gelmektedir.
Ruhsal ya da değil herhangi bir kriz veya sıkıntı durumlarında aile üyeleri bu durumdan kurtulma yönünde adımlar atacaktır. Burada da ailece öğrenilmiş mekanizmalar devreye girecek ve o doğrultuda stratejiler kullanılacaktır. Aile terapisi işlevsiz öğrenilmiş mekanizmaları düzeltme yönünde gelişme sağlayacaktır.
Aile üyeleri arasında üç anahtar alt sistem her zaman var olacaktır. Bunlar eş olma, ebeveyn olma ve kardeş olma alt sistemleridir. Bunun yanında her üye aynı zamanda bir anne, bir baba, bir evlat, küçük kız ya da erkek kardeş, en büyük kız ya da erkek çocuk gibi farklı zamanlarda farklı rollere sahip olmuş ve diğer üyelerle tamamlayıcı ilişkilere girmişlerdir. Buralardan yıllar içinde farklı davranım özellikleri kazanılmış olup, işlevsel olmayanlar bugünkü sorunların oluşumu ve sürdürülmesinde önemli pay sahibi olmaktadır. Aile terapisinde bunlar üzerinde çalışılacaktır.
Önemli konulardan biri de ailedeki sınırlar sistemidir. Aile içi sınırlar aşırı derecede kısıtlayıcı yani çok katı olabildiği gibi rollerin değiştiği, üyelerin birbirlerinin hayatlarına fazlasıyla müdahil olduğu belirsizlik arasında seyredebilmektedir. Üyelerin birbirine dolandığı iç içe geçmiş aileler kadar katı sınırların aile üyelerini birbirinden uzak tuttuğu kopuk ailelerde de sorunlar fazla olacaktır.
Ailenin dış dünya ile çizdiği sınırlar da aile terapisinde önemlidir. Sınırları esnek, bilgi akışına ve yeni deneyimlere açık aileler işe yaramaz veya eskimiş interaktif örüntülerini daha kolay değiştirirler.
Aile terapisi birçok psikoterapi ekolüyle birlikte kullanılabilmektedir. Aile üyelerinin ebeveynleriyle olan çözülmemiş ilişkilerine ağırlık veren psikanalitik temelli nesne ilişkileri aile terapisi, toplumsal davranış bağlamı ve bireyin kişiler arası ilişkilerini değerlendirerek mevcut koşullar ile gelecekteki hedeflere odaklanan Adlerci kuram bunlara örnek verilebilir. Gelişim yönelimli ve danışanın şimdiki problemiyle ilgilenen Carl Rogers tarafından ortaya atılan kişi merkezli yaklaşım, danışanın varlığındaki farkındalığı ve şu an kavramını vurgulayan varoluşçu psikoterapi de aile terapisi içinde kendine yer bulur. Aileye ait tepkilerce sürdürülüp pekiştirilen çocukta öfke nöbeti gibi birçok sorunda ise davranışçı yöntemler aile terapisinde sıklıkla tercih edilir.
Aile terapisine bağlı sekiz kuramsal bakış açısını özetlersek;
Özetle çoğu kez kısa süreli olan aile terapileri hem ekonomik, hem de patolojik olarak algılanmak istemeyen, ilişki sorunu yaşayan aile ve çiftler için uygun bir tedavi seçeneğidir.
Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezinde multidisipliner bir anlayışla evlilik, çift, aile ve çocukla ilgili psikolojik sorunlarınıza çare bulabilirsiniz.
Aile Terapisi, Evlilik ve Çift Terapileri Antalya, Antalya Psikiyatri Psikoterapi Merkezi.
Psikiyatri Uzmanı ve Psikoterapist Emine Filiz Uluhan.